Veiligheidsnetten

Gedurende de schoolvakantie nemen velen onder jullie het vliegtuig naar hun vakantiebestemming. Tijdens die kostbare momenten die je met je gezin of je vrienden deelt, is skeyes een van de talrijke actoren die voor je veiligheid instaan. Om een veilige vlucht te garanderen beschikt skeyes over een waaier aan hulpmiddelen, waaronder de veiligheidsnetten. In de luchtverkeersleiding vormen de veiligheidsnetten een geheel van systemen die de luchtverkeersleider er attent op maken dat er zich een potentieel gevaarlijke situatie kan voordoen. Denk bijvoorbeeld aan een conflict tussen twee vliegtuigen of tussen een vliegtuig en andere voertuigen op de grond. Dankzij die waarschuwing kunnen de luchtverkeersleiders anticiperen op de situatie en het verkeer vlot en veilig beheren.

Vandaag worden tal van veiligheidsnetten uitgerold om van je vliegreis de meest veilige ervaring te maken. Er bestaan twee types: enerzijds degene die steunen op installaties op grondniveau en interageren met de luchtverkeersleiders en anderzijds degene aan boord van de vliegtuigen die volledig beheerd worden door de piloten.

In dit artikel belichten we de veiligheidsnetten waarvan de luchtverkeersleiders gebruikmaken. We verwijzen eerst echter naar een van de meest gekende boordsystemen: het ACAS (Airborne Collision Avoidance System), ook TCAS (Traffic Collision Avoidance System) genaamd. Dankzij het ACAS communiceert het vliegtuig, via de transponders, permanent met de andere luchtvaartuigen in zijn zone. Het berekent de potentiële risico’s op conflict tussen de trajecten en zendt, indien nodig, een waarschuwing uit in de cockpit, met instructies voor de piloten om een incident of ongeval te vermijden.

Veiligheidsnetten voor elke vluchtfase

De veiligheidsnetten op de grond en beheerd door skeyes steunen op in real-time verzamelde gegevens, zoals de positie en de identificatie van de vliegtuigen en de voertuigen, aangeleverd door de radars, en op gegevensbanken met essentiële informatie over de vliegplannen, luchtruimstructuur, luchthavens of nog het reliëf. Hieronder verneem je hoe het in zijn werk gaat.

Op de luchthaven

Zodra je vliegtuig zijn parkeerplatform verlaat, wordt het door systemen, gebaseerd op de grondradars en vliegplannen, gedetecteerd en zeer precies gelokaliseerd. Hetzelfde geldt voor alle andere voertuigen in beweging op de tarmac, zoals de dienstvoertuigen van de luchthaven.

Die gegevens worden vervolgens door een informaticatoepassing verwerkt, het Airport Movement System (AMS), dat intern door skeyes ontwikkeld werd om aan de specifieke behoeften van de luchtverkeersleiders in de toren en in het CANAC2-luchtverkeersleidingscentrum te beantwoorden.

Het Airport Movement System berekent de snelheden en de trajecten en anticipeert op de bewegingen op de grond en in de lucht in de naderingsfase die conflicten zouden kunnen veroorzaken op de start- en landingsbanen en in de onmiddellijke omgeving ervan. Dankzij dat systeem wordt vooraf een waarschuwing uitgestuurd en kan de verkeersleider adequaat reageren. Momenteel zijn die veiligheidsnetten actief in het gebied van de start- en landingsbanen, maar in de nabije toekomst zullen ze worden uitgebreid naar alle taxiways van de luchthaven.

“Op het vlak van de veiligheid vormen de banen uiteraard een zeer kritische factor”, beweert Jan Smout, ingenieur en lid van het AMS development team. “Er wordt een gebied rondom de banen gedefinieerd en het systeem van de veiligheidsnetten detecteert alles wat de stopbars passeert of overschrijdt; die lijnen kleuren dan rood of groen zoals verkeerslichten. Het systeem van de veiligheidsnetten op de luchthaven waarschuwt zo de luchtverkeersleider die, bijvoorbeeld, de toestemming verleent om op te stijgen, terwijl de baan niet vrij is.”

Stopbars, visuele herkenningspunten voor de piloten, auditieve en visuele waarschuwingen voor de verkeersleiders… het zijn allemaal systemen die door de Airport Movement System-applicatie worden beheerd. Ze maken deel uit van een ruimer geheel van uitrustingen die instaan voor de verkeersleiding op de luchthaven, gekend onder de naam A-SMGCS (Advanced-Surveillance Movement Guidance and Control System). Die uitrustingen vormen een bijkomende technologische bescherming om het beheer van de bewegingen op grondniveau te vergemakkelijken, vooral bij beperkt zicht, en om incidenten of ongevallen, o.m. te wijten aan runway incursions, te vermijden.

Die runway incursions zijn een belangrijke factor die aanleiding kan geven tot incidenten, d.w.z. voorvallen die de veiligheid in het gedrang brengen, zoals het niet naleven van de scheidingsafstanden tussen de vliegtuigen, en kunnen zeer zware ongevallen veroorzaken. Gelukkig vinden er slechts zeer zelden ongevallen plaats; incidenten waarbij zich een runway incursion voordoet, gebeuren dan weer veel vaker.

Op de foto hierboven zie je een runway incursion op de luchthaven van Barcelona in 2014. Een vliegtuig steekt de baan over terwijl een ander vliegtuig zich klaarmaakt om te landen. Door verschillende factoren, zoals bij veel incidenten, liep dit veiligheidsgerelateerde voorval goed af, doordat de aanvliegende piloot de gashendel volledig open zette om een ‘go around’ uit te voeren. Dat is een manoeuvre waarbij een landing wordt onderbroken en het vliegtuig nog eens rondvliegt om opnieuw op te lijnen met de baan om ten slotte te landen.

Runway incursions zijn een type incident dat vrij vaak voorkomt. Wij merken hierbij echter wel op dat een incident niet noodzakelijkerwijs betekent dat we nipt zijn ontsnapt aan een catastrofe. Het kan gewoon zijn dat er een procedure niet werd gevolgd, zelfs als dat geen rechtstreekse impact had op de veiligheid. Dat was het geval voor 75% van de gemelde incidenten in 2018. Op Brussels Airport bijvoorbeeld stonden runway incursions altijd in de top 5 van de meest gemelde incidenten door de luchtverkeersleiders.

Tegenwoordig duiken er nieuwe bedreigingen op die de runway incursions verdringen in de statistieken. Dat is bijvoorbeeld het geval voor drones die een luchtruim ongeoorloofd binnendringen, of het kwaadaardig gebruik van laserpennen om de piloten of luchtverkeersleiders van de controletoren te verblinden.

Tijdens de vlucht

Op de luchthaven spelen safety nets natuurlijk een erg belangrijke rol in de veiligheid, gezien de vele vliegtuigen die zich op een beperkte ruimte bewegen, zonder daarbij nog de dienstvoertuigen te vergeten die op de tarmac rondrijden.

Maar in de en-route- en naderingsfase moeten de verkeersleiders het luchtverkeer ook beheren en de minimumscheidingsafstanden doen naleven tussen de vliegtuigen, dat is hun kernopdracht. Daartoe beschikken ze over talrijke tools en de veiligheidsnetten zijn er om hen daarbij te helpen door hen te waarschuwen wanneer er een mogelijk conflict dreigt.

Het STCA (Short Term Conflict Alert) is een veiligheidsnet dat wordt uitgerold tijdens de vluchtfase. Het spoort op wanneer de minimumscheidingsafstanden niet worden nageleefd tot op een paar minuten op voorhand en waarschuwt de luchtverkeersleider die dan de nodige acties kan ondernemen om de trajecten aan te passen.

Bepaalde luchtruimzones zijn voorbehouden aan een bepaald type verkeer, bijvoorbeeld een militaire oefenzone die gebruikt wordt voor specifieke oefeningen of missies. Om te vermijden dat die voorbehouden luchtruimgedeelten worden binnengevlogen, beschikken de luchtverkeersleiders ook over een waarschuwingssysteem: de Area Proximity Warning (APW).

Ten slotte is het CANAC 2-verkeersleidingscentrum ook uitgerust met een systeem van veiligheidsnetten dat conflicten tussen vliegtuigen en het reliëf of terreinobstakels moet voorkomen. Dat is de Minimum Safe Altitude Warning (MSAW). Een versie van dat veiligheidsnet werd speciaal ontworpen om de vliegtuigen te begeleiden in hun eindnadering naar de luchthavens (Approach Path Monitor – APM).

Je kan dus met een gerust hart op vakantie vertrekken. De competentie en de professionaliteit van de luchtverkeersleiders van skeyes, samen met de systemen van de veiligheidsnetten zijn er om jouw vlucht veilig te laten verlopen.