De controletoren van Brussels Airport

De controletoren: het symbool bij uitstek voor de luchtverkeersleiding dat inspireert, aantrekt, boeit… iedereen droomt er wel eens van om boven in de toren het weidse zicht op de luchthaven en het ballet van vliegtuigen te aanschouwen, waarbij we wegdromen naar exotische bestemmingen. Een kijkje achter de schermen.

Achter de grote glazen deuren bevindt zich het gelijkvloers van het gebouw, dat meer dan 3.500 vierkante meter beslaat. Je blik wordt onvermijdelijk naar de schacht van de toren gezogen die hoog boven het glazen plafond uitrijst. In de schacht zitten de liften ingewerkt die de verkeersleiders en meteorologen gebruiken om zich naar de hogere verdiepingen te begeven.

Op de gelijkvloerse en eerste verdieping bevinden zich de teams die de software ontwikkelen die wordt gebruikt voor het Airport Movement System (AMS), een geavanceerd torenluchtverkeersleidingssysteem. We vinden er ook het Met Office, het zenuwcentrum voor weersvoorspellingen, die onontbeerlijk zijn om de veiligheid van het verkeer te verzekeren. Met de teams van het Aeronautical Information Management (AIM) die ook in de toren zitten, zijn alle schakels van de operationele keten er verzameld.

Op de verdiepingen

Na de veiligheidssas begeven we ons naar de lift in de schacht van de toren naar de 5e verdieping, waar zich de meteo-observatiepost bevindt. Op een hoogte van 36 m is hij ideaal gesitueerd voor efficiënte waarnemingen.

We stappen terug de lift in en zoeven langs de rustzones en de technische lokalen tot we aanbelanden op de 10e verdieping van de toren. Wanneer de liftdeuren daar opengaan, op 54 m hoogte, nemen we een kijkje in de trainingsuitkijkpost.

Deze controlezaal is gelijkaardig aan die van de operationele uitkijkpost die zich er net boven bevindt. Ze dient voor de opleiding van de luchtverkeersleiders en om de technologische ontwikkelingen te testen, zoals de nieuwe functionaliteiten van het Airport Movement System (AMS). Ze kan ook worden ingezet voor operationele doeleinden.

Ten slotte treden we binnen in het heiligdom van de luchtverkeersleiding op de 11e verdieping: de operationele uitkijkpost, met een uniek panorama op maar liefst 60 meter hoogte. Hij biedt een grandioos 360°-gezichtsveld, waardoor de luchtverkeersleiders de naderende vliegtuigen kunnen zien en een zicht hebben op alle bewegingen op de banen en de taxiways van de luchthaven. Dat gezichtsveld wordt nog uitgebreid met een netwerk van op afstand bestuurde camera’s waarmee zones die niet met het blote oog kunnen worden gezien, toch volledig weergegeven worden. De operationele uitkijkpost heeft een diameter van 18 m en telt 12 werkposities.

De tools van de luchtverkeersleiders

Hoewel de luchtverkeersleiders vanuit de operationele uitkijkpost een uitstekend zicht hebben op de hele luchthaven, de banen en de omgeving, zijn hun werkposities uitgerust met tal van systemen die hun een optimaal zicht bieden op de verkeerssituatie, ongeacht de zichtomstandigheden.

De radars maken daar deel van uit. Ze geven de positie en de identificatie weer van alle vlieg- en voertuigen die uitgerust zijn met een transponder.

Een andere bron van cruciale informatie voor de torenverkeersleiders zijn de vliegplannen. In die plannen staan alle gegevens die te maken hebben met de vlucht: het nummer, het type vliegtuig, de bestemming, het voorziene uur van vertrek en aankomst, enz.

Al die gegevens worden verwerkt door het door skeyes ontwikkelde Airport Movement System (AMS), dat ze weergeeft op de schermen van de verkeersleiders. Tal van functionaliteiten en automatische programma’s die eigen zijn aan het AMS komen de veiligheid en stiptheid van het verkeer op en rond de luchthaven ten goede.

Elke werkpositie is uitgerust met 5 schermen die de volgende zaken weergeven:

1. De vliegplangegevens;
2. Het beeld van de grondradar, waarop alle taxiways en banen van de luchthaven worden weergegeven en de voertuigen en vliegtuigen worden gepositioneerd en geïdentificeerd. Dankzij dat scherm kan ook een hele reeks geleidings- en controlesystemen van de vliegtuigen op de grond worden beheerd;
3. Het beeld van de ‘air’-radar die de positie en de identificatie van de naderende vliegtuigen weergeeft;
4. De meteorologische informatie en applicaties die niet enkel cruciaal zijn voor de veiligheid, maar ook voor de efficiëntie en de stiptheid;
5. Het camerasysteem.

De torenluchtverkeersleiding, waar communicatie centraal staat

Wanneer je het vliegtuig neemt, staan telkens andere verkeersleiders in voor je veiligheid. Alleen al in de toren zijn er drie aparte functies die ervoor zorgen dat je vliegtuig veilig kan vertrekken, vanaf het inschepen aan de boarding gate tot het opstijgen.

• Clearance delivery: de luchtverkeersleider die deze positie bekleedt, coördineert met de Central Flow Management Unit van Eurocontrol (CFMU), verantwoordelijk voor het globale beheer van de luchtverkeersstromen in Europa, en het en-route centrum van skeyes (CANAC 2) om klaringen te bekomen voor afvliegende vliegtuigen.
  
  De voornaamste verantwoordelijkheid van de clearance delivery-positie is om te verzekeren dat het vliegtuig de juiste vertrekroute en het juiste klaringstijdstip voor het opstijgen toegekend krijgt. Deze informatie wordt overgemaakt aan de grondverkeersleider om te verzekeren dat het vliegtuig de baan op tijd bereikt binnen de door de CFMU toegewezen termijnen.

• Ground control: de ‘Ground Controller’ is verantwoordelijk voor het ‘bewegingsgebied’ van een luchthaven. Dat gebied omvat alle rijbanen, holdinggebieden, en een aantal manoeuvreerterreinen of kruispunten waar de vliegtuigen toekomen die de baan of de vertrekgates hebben verlaten. De vlieg- of voertuigen die zich in deze bewegingsgebieden verplaatsen, moeten daarvoor toestemming krijgen van de grondverkeersleider.
  
  Een efficiënte grondverkeersleiding is cruciaal voor het soepele verloop van de activiteiten van de luchthaven. De grondverkeersleider heeft als voornaamste taak om de veiligheid van de grondbewegingen te verzekeren, en is daarnaast verantwoordelijk voor het optimaliseren van de volgorde waarin de vliegtuigen zich moeten oplijnen aan de drempel van de baan en dit met het oog op het versnellen van het opstijgritme.

• Air-verkeersleiding: De air-verkeersleider is verantwoordelijk voor de bewegingen op de banen en voor het luchtverkeer in de onmiddellijke nabijheid van de luchthaven. Zo geeft hij vliegtuigen toestemming om op te stijgen of te landen, waarbij hij zich ervan vergewist dat de toegewezen baan vrij is voor het beoogde manoeuvre.
  
  Wat het verkeer in de lucht betreft, is de air-verkeersleider verantwoordelijk voor het beheer van een gecontroleerd luchtruim, CTR genaamd, dat de luchthaven overkoepelt, en waarbinnen hij de veiligheid van naderende of afvliegende toestellen verzekert door geschikte instructies te geven aan de piloten. Indien de air-verkeersleider een mogelijk onveilige situatie opmerkt, kan hij de piloot van een landend vliegtuig opdragen om door te starten of aan een afvliegend toestel het bevel geven om af te zien van een vertrek.

Net als in het CANAC 2-verkeersleidingscentrum is het in de toren zelf absoluut noodzakelijk dat de communicatie tussen air en ground control naadloos verloopt om een veilig en efficiënt luchtverkeer te verzekeren. Daarbij gaat het niet alleen om communicatie tussen verkeersleider en piloot in de eerste plaats, maar ook om communicatie tussen de verkeersleiders onderling om het luchtverkeer harmonieus te beheren.