Zijn er drones in het Belgische luchtruim?

De ontwikkeling van drones kreeg de afgelopen jaren veel aandacht. Ze zijn gebruiksvriendelijk en toegankelijk, hebben een breed scala aan toepassingen en worden gebruikt door een zeer divers publiek. Van kinderspeelgoed tot drones voor infrastructuurbewaking: deze 'onbemande luchtsystemen' (Unmanned Aerial System of UAS) zullen steeds meer deel gaan uitmaken van ons dagelijks leven. Ze zullen zelfs worden gebruikt om mensen te vervoeren. Hoe ver staat het hiermee in België?

In China kijken ze er al niet meer van op: drone-taxi's vervoeren er mensen! Ook in België, en meer in het algemeen in Europa, wordt de grootste aandacht besteed aan het voorbereiden en opzetten van een specifiek en veilig luchtruim om dit nieuwe type luchtverkeer te beheren.

Veiligheid is de topprioriteit, maar economische aspecten en de sociale aanvaarding zullen ook het tempo bepalen waarin deze nieuwe luchtruimgebruikers worden geïntroduceerd.

In België werden in 2023 ongeveer 100.000 vluchten uitgevoerd, waarvan 15.000 in het door skeyes gecontroleerde en beheerde luchtruim. De vraag is dus groot en zal de komende jaren snel toenemen.

Om aan die vraag te voldoen, voorziet een nieuwe Europese verordening in de oprichting van een specifiek luchtruim voor drones, bekend als U-space. Dat luchtruim moet frequente en complexe operaties met drones mogelijk maken.

Het BURDI-project (BeNe U-space Reference Design Implementation), dat eind 2022 opgestart werd en gecoördineerd wordt door skeyes, heeft als doel dit U-space-luchtruim uit te rollen. Maar dat is nog niet alles. Het BURDI-project, dat een consortium van 18 partners uit de luchtvaartindustrie samenbrengt, waaronder drones, logistiek, transport en overheden, ontwikkelt ook geautomatiseerde processen die de levering van aan drones aangepaste diensten mogelijk zullen maken.

Gezien het type verkeer dat specifiek is voor UAV's en de verwachte dichtheid ervan, zal automatisering een centrale rol spelen in die specifieke luchtvaartnavigatiedienstverlening.

“Veiligheid is essentieel”, benadrukte Johan Decuyper, CEO van skeyes, tijdens zijn interview in het VRT-programma Terzake op vrijdag 12 april 2024. “Effectieve controle zal worden geautomatiseerd met applicaties voor dronedetectie die met elkaar zullen communiceren via het 5G-netwerk en applicaties voor conflictpreventie om een veiligheidsafstand tussen de trajecten die de drones tijdens hun vlucht afleggen te garanderen. We hebben een dochteronderneming opgericht - SkeyDrone - om toezicht te houden op dronevluchten in specifieke gebieden. Het is het eerste bedrijf dat gecertificeerd is voor het beheer van het droneverkeer.”

skeyes werd in 2023 aangeduid als CISP (Common Information Service Provider). De missie van het autonoom overheidsbedrijf bestaat onder meer in het uitwisselen van data tussen de huidige conventionele luchtvaart en deze nieuwe spelers in de onbemande luchtvaart, zodat een veilige integratie mogelijk wordt.

“We richten ons daarom eerst op het bieden van een stabiele basis,” voegt Johan Decuyper toe, “waarop andere ontwikkelingen, zoals drone-taxi’s, mogelijk zullen worden.”

Complexe vluchten al uitgevoerd in België en Europa

België speelt, samen met Zwitserland, een pioniersrol in Europa. Nog geen enkel land boekte vooruitgang in het oprichten van een luchtruim waarin de onbemande luchtvaart zich kan ontwikkelen. Via BURDI werkt skeyes mee aan de ontwikkeling van de Europese reglementering om onbemande luchtvaart commercieel aantrekkelijk te maken in het gecontroleerde en niet-gecontroleerde U-space-luchtruim.

Drones maken momenteel al deel uit van ons luchtruim. Drone-taxi’s spreken misschien meer tot de verbeelding, maar moeten nog worden gecertificeerd in Europa. Dit type voertuig staat bekend als eVTOL (electrical Vertical Take-Off and Landing). De Duitse start-up Volocopter heeft meerdere modellen ontwikkeld, met of zonder piloot, voor het personenvervoer en voor medisch noodtransport. Er zijn al verschillende bemande testvluchten uitgevoerd in Duitsland en Frankrijk.

Het is slechts een kwestie van tijd voordat die toestellen hier hun intrede doen.  Ons land is zich daar ten volle van bewust. Daarom organiseerde België in Antwerpen een topontmoeting die samenviel met het Europese voorzitterschap en die de belangrijkste Europese spelers op dit gebied samenbracht.

In België, nabij Sint-Truiden, staat de DronePort-campus helemaal in het teken van het onderzoek naar, de ontwikkeling van en tests met drones. In juli 2023 werd hier de eerste test met bloedtransport uitgevoerd met een in China ontworpen drone (EHang) die bestemd is om passagiers te vervoeren.

Een andere ontwikkelingshub in België is de haven van Antwerpen-Brugge. skeyes, SkeyDrone, de haven van Antwerpen-Brugge en tal van andere partners zoals drone-operator DroneMatrix en softwareontwikkelaar Unifly hebben hun krachten gebundeld om een vliegzone op te richten die de 120 km² van de haven beslaat waar BVLOS-operaties (Beyond Visual Line of Sight) worden toegestaan. De dronevluchten worden uitgevoerd vanuit één controlecentrum, dus de piloten hebben geen directe visuele verbinding met de toestellen tijdens de vlucht. De drones kunnen worden gebruikt om haveninfrastructuur en vracht te monitoren. Dit project in de haven van Antwerpen-Brugge is een van de meest geavanceerde in Europa.

In de haven van Antwerpen-Brugge werd op 21 juni 2022 overigens de eerste Europese BVLOS-vlucht uitgevoerd in het kader van het SAFIR-Med-project (Safe and Flexible Integration of Advanced U-space Services Focusing on Medical Air Mobility). Dat project had tot doel om oplossingen te ontwikkelen voor het integreren van een veilige, duurzame en sociaal aanvaardbare stedelijke luchtmobiliteit ten voordele van de gemeenschap, met een focus op medische toepassingen. De haven van Antwerpen-Brugge, met zijn lange luchtwegen boven de Schelde, is een ideaal testgebied.

Andere toepassingen met dronevluchten zijn al aan de gang in België, waaronder het inspecteren van kritieke infrastructuur door Elia, de hoogspanningsnetbeheerder, en door Infrabel voor het spoorwegnet.

Wanneer zullen we drones boven ons hoofd zien vliegen?

In Europa volgen we een andere roadmap dan in China. Wij hechten meer belang aan de veilige integratie van deze technologie in het luchtruim. Maar U-space en alle applicaties die veilige vluchten met drones garanderen, worden momenteel afgerond.

In eerste instantie zullen commerciële toepassingen het daglicht zien, zoals cargodrones, maar ook maatschappelijk nuttige toepassingen zoals toestellen voor medisch gebruik. Drones die passagiers vervoeren, die een nog hoger veiligheidsniveau vereisen, zullen in een later stadium volgen. In Europa zijn de drone-taxi’s tevens onderhevig aan certificeringsprocedures.

Wat de regelgeving betreft, zal het 3e wetgevingspakket dat in april 2024 door Europa wordt goedgekeurd, het pad effenen voor luchttaxi's. In eerste instantie zullen de piloten van die eVTOL's nog communiceren met de luchtverkeersleiding. De eerste vluchten met onbemande drones die passagiers vervoeren, worden in de komende jaren in België en Europa verwacht.

skeyes speelt ook een belangrijke rol dankzij zijn expertise en heeft invloed op de regelgeving die wordt vertaald naar operationele procedures en werkmethoden.

skeyes is een pionier op het vlak van integratie van het droneverkeer en ondersteunt al enkele jaren nieuwe opkomende toepassingen. Het doet dit via tal van projecten, zowel op Europees als nationaal niveau.

Voor de ontwikkeling van nieuwe toepassingen en diensten die door de drones worden geleverd/verleend, zal de mate van maatschappelijke aanvaarding doorslaggevend worden. Terwijl het medisch spoedtransport waarschijnlijk op unanieme goedkeuring kan rekenen, is het onwaarschijnlijk dat de pakjes- of pizzabezorging de voorkeur van de meerderheid van de bevolking zal wegdragen.

In elk geval kunnen we de toekomst sereen tegemoet zien, want in België wordt veel aandacht geschonken aan veiligheid enerzijds en een zeer actieve drone-sector anderzijds, wat tal van economische en maatschappelijke kansen ontsluit.